Yaz İshalleri Tehlikeli Olabilir

YAZ İSHALLERİ TEHLİKELİ OLABİLİR

Akut ishale yol açan enfeksiyöz ve enfeksiyöz olmayan birçok neden vardır. En basitinden yenilen kavun, incir gibi gıda, alınan alkol, aşırı yeme, kullanılan laksatif ilaçlar herhangi bir hastalık söz konusu olmadan ishalin nedeni olabilir.

Enfeksiyöz ishallerde etken mikroorganizma genellikle su ve besinler aracılığı ile bulaşır. Bu mikroorganizmalar özellikle sıcaklarda daha hızlı çoğalırlar. Besinler üreticiden tüketiciye ulaştırılırken soğuk zinciri kırılırsa mikroorganizmalar hızla üremeye başlar. Mikroorganizmaların sayısı arttıkça hastalık yapma riski de artar. Ayrıca yazın insanların denize ve havuza girmesi ağız yoluyla bu pis suları yutmalarına ve gastroenteritlerin artmasına neden olur.

Kuluçka süresi:

Herhangi bir bakterinin yiyecek ve içecek üzerinde çoğalması sırasında açığa çıkan toksinin hazır alınması ile hastalık oluşursa kuluçka süresi kısa olup 8-14 saattir. Bulantı, kusmanın ön planda olduğu % 68 ishalin eşlik ettiği Stafilokok besin zehirlenmesinde ise 1-6 saattir. Buna karşılık besinle alınan bakteri barsak içinde çoğalıyor ve barsak duvarına invaze oluyorsa (Shigella, Salmonella türleri) veya barsakta çoğalırken saldığı toksinle hastalık yapıyorsa (V. Cholerae, enterotoksijenik E. Coli gibi) kuluçka süresi 16 saatten uzundur. (Tablo 1)

Tablo 1: Bakteriyel besin zehirlenmesi

Ateş:

Esas olarak barsak duvarına invazyonla hastalık yapan bakteri ( Salmonella, Shigella, Yersinia türleri, enteroinvazif E. coli, V. parahemolyticus) etken ise görülür. Viral gastroenteritlerden rotovirus gastroenteritinde ateş görülebilir.

Dışkı Özellikleri:

Dışkılama sayısının çok(>10), ama dışkı miktarının az olması kolon tutulumunu, tersi ise ince barsak tutulumunu gösterir. İnce barsak tipi ishalde dışkı açık renkli, sulu, bol, köpüklü, yağlı, içinde sindirilmemiş besin artıklı, kansız ve kokuludur. Dizanterik olanlarda dışkı azdır ve kan, mukus içermektedir. Salmonella gastroenteritinde bezelye çorbası ve Sigellozda domates çorbası görünümündedir. Lökosit içermeyen kanlı dışkı, Shiga-benzeri toksin oluşturan enterohemorajik E. coli (EHEC)’ye bağlı enfeksiyon olasılığını düşündürmelidir. Kolerada veya enterotoksijenik E. coli (ETEC) ishalinde dışkı pirinç suyu rengindedir. Burada ishal enterotoksinlerle oluşmaktadır.

Bulantı ve kusma:

Sindirim sisteminin üst bölümleri tutulduğunda genellikle bulantı-kusma, alt kısımları tutulduğunda ise karın ağrıları daha belirgindir.

Eğer klinik tabloya bulantı-kusma hakimse Staphylococcus aureus veya Bacillus cereus toksinlerinin hazır alınmasıyla oluşan bakteriyel besin zehirlenmesi düşünülmelidir. Bu tip besin zehirlenmeleri birden başlar ve genellikle 12 saatte sonlanır. Kasırga gibi başlar ve biter.

Karın ağrısı:

İncebarsak tipi ishallerde göbek etrafında veya sağ alt katranda, genellikle aralıkla gelen kramp tarzında ağrı vardır( İntestinal kolik). Karın ağrısı inflamatuvar ishallerde (Shigella, Campylobacter, nekrotizan toksinler gibi) daha belirgin olabilir.

TEDAVİ

1. Yiyeceklerin iyi pişirilerek tüketilmesi (iç sıcaklıkları zararlı mikropların ölmesini sağlayacak kadar yükselmeyen ızgara köftelerden; bütün olarak çevrilmiş tavuk tüketilmemeli)
2. Uygun ortamlarda hazırlanmamış krema veya mayonezli salatalardan ve az pişmiş deniz ürünlerinden uzak durulmalı
3. Sütlaç, kazandibi, muhallebi, dondurma gibi sütlü tatlılar da hazırlandıktan sonra soğutucuda tutulmalı
4. Vakumlu paketi açılıp kısa sürede tüketilmeyen sosis ve salamdan uzak durulmalı
5. Mikroorganizmalardan arındırılmış sular kullanılmalı.

KORUNMA

1. Sıvı-elektrolit tedavisi: İshalli hastanın önce dehidratasyon durumu hafif, orta ve ağır olmak üzere üç başlık altında değerlendirilir. Hafif olgularda bol sıvı(ayran, su) alınması, muz, patates, pirinç gibi besinlerin alınması yeterli olabilir. Oral rehidratasyon sıvısı da (ORS) kullanılabilir. Orta derecedeki dehidratasyonda ORS kayba göre ayarlanarak kullanılır. Kusma sürekli ise ve sıvı kaybı ağır ise sıvı ve elektrolit tedavisinin i.v yoldan yapılması gerekir.
2. Antimikrobiyal tedavi: Akut enfeksiyöz ishallerin önemli bir kısmı herhangi bir antimikrobiyal tedaviye gerek kalmadan kendiliğinden düzelir. Antibiyotik tedavisini ateş ve dışkının mikroskobik incelemesinde lökosit saptandığı dizanterik formdaki ishallerde kullanılması uygun olur. Antibiyotik olarak florokinolonlar tercih edilir.