B12 vitamini eksikliği bütün vücudu etkiler ve kalıcı beyin ve sinir hasarına yol açabilir.    

B12 vitamini, –Kobalamin olarak da bilinir– DNA’nın, sinir ve kan hücrelerinin yapılmasına yardım eden ve sağlıklı bir beyin ve bağışıklık sistemi için çok önemli olan bir enerji santralidir. Onsuz metabolizmamız düzgün çalışamaz, eksikliği tedavi edilmediği taktirde vücudumuzda ciddi sağlık sorunları meydana gelebilir. Üstelik eksikliği bol miktarda sebze ve meyve tüketerek de karşılanamaz.

B12 eksikliğinin nedenlerini, kimlerde daha çok görüldüğünü, belirtilerinin neler olduğunu merak ediyorsanız tüm sorularınızın cevabını yazımızda bulabilirsiniz.

B12 vitamini

Sinir dokusunun sağlığı ve kırmızı kan hücresi üretimi için gerekli olan B12 vitamini, vücudumuz tarafından üretilemez. Eksikliği yaşam kalitesini düşürmekle kalmayıp ilerleyen zamanlarda vücutta ciddi hasarlara ve ölümcül sağlık sorunlarına neden olabilir. B12 vitamini eksikliğini yaşamamak için ilk olarak nedenlerini bilmek gerekir.

B12 vitamini eksikliği nedenleri nelerdir? Kimlerde görülür?

Yetersiz beslenme: B12 vitamini eksikliğinin en önemli nedeni, beslenme sorunudur. Özellikle vejetaryen beslenme tarzını benimseyenlerde B12 vitamini eksikliği kaçınılmazdır. Bu kişilerin en azından B12 ile zenginleştirilmiş yiyeceklere yönelmeleri  veya B12 eksikliği için doktora danışmaları gerekir.

Mide ve bağırsaklardan emilimi etkileyen durumlar: B12 emilimi için gerekli faktörlerin eksikliğine ve mide asit miktarının bozulmasına neden atrofik gastrit gibi hastalıklar, mide asidini baskılayıcı ülser ve reflü ilaçlarının 12 aydan uzun süredir kullanılması ya da çeşitli nedenlerle midenin ve bağırsakların B12 vitamini emilimini gerçekleştirdiği kısmının ameliyatla alınması yediğimiz yiyeceklerde bulunan B12 vitamininin vücudumuz tarafından alınamamasına neden olur. Celiac hastalığı gibi bağırsak emilim bozukluklarında da B12 vitamini eksikliği gelişebilir. İlerleyen yaşla da B12 vitamini emilimi de azalmaktadır.

Alkol tüketimi de mide mukoza hasarına neden olarak mide asidinde ve B12 emiliminde azalmaya neden olabilir. Ayrıca alkol karaciğer fonksiyonlarında bozulmaya neden olarak karaciğerdeki B12 depolarını tüketebilir ya da karaciğer tarafından kullanılmasını zorlaştırmaktadır.

4 aydan uzun süredir metformin içeren diyabet ilacı kullananlarda da B12 vitamini eksikliği daha sık görülmektedir.

Çalışmalar yüksek oranda östrojen içeren doğum kontrol haplarının uzun süre kullanımının da B12 vitamini eksikliği ile kuvvetle ilişkili olduğunu göstermektedir.

B12 ihtiyacını artıran durumlar: Çocuklarda ve hamilelerde artan ihtiyacın besinlerle karşılanamaması durumunda da B12 eksikliği görülebilir.

Bebeklerde nadir görülmesine rağmen, hiçbir hayvansal gıda almayan ya da B12 vitamini takviyesi almayan bir annenin emzirdiği bir bebekte ciddi kansızlık, hareket bozuklukları ve ölümcül olabilecek gelişme geriliklerine kadar sebep olabilecek şiddette B12 vitamini eksikliği gelişebilir. Bu tür durumların ortaya çıkmaması için gebelikte vitamin desteği yapmanın yardımı olabilir.

B12 vitamini eksikliği belirtileri nelerdir?

B12 vitamini eksikliğinde, vücut geneline yeterli oksijen taşıyamaz, bu nedenle vücutta yorgunluk, ve halsizlik hissi oluşur.  Hafif baş dönmeleri, unutkanlık, sersemlik hissi de beraberinde gelen belirtiler arasındadır.

Diş etlerinde sürekli olarak kanama meydana gelmesi, şiddetli ve sürekli hale gelen kabızlık, baş ağrısı ve konsantrasyon eksikliği, kollarda ve bacaklarda meydana gelen nedeni bilinmeyen morarmalar ve iğnelenme hissi B12 eksikliğine işaret ediyor olabilir. Bu tür şikayetlerin ortaya çıkması durumunda öncelikle aile hekimine başvurmak gereklidir.

B12 eksikliği belirtileri sıklıkla hafıza kaybı ve düşünme zorluğu gibi belirtiler nedeniyle Alzheimer hastalığı belirtileri ile karıştırılabilir.

Düşük B12 seviyeleri, rahim ağzı hücrelerin görünümününde değişikliklere neden olarak serviks kanseri taraması için yapılan Pap-smear testinde yanlış pozitif sonuçlara neden olabilir.

Kalıcı hasarlara neden olabilir

Uzun süre devam eden vitamin B12 eksikliği, bellek kaybı, konsantre olamama gibi ciddi ve geri dönüşü olmayan nörolojik hasarlara neden olabilir. Diğer kalıcı yan etkiler arasında sinir hasarı, uykusuzluk , erektil disfonksiyon (erkeklerde sertleşme sorunu), bağırsakta ve mesane kontrolünde zorluk dahi bulunabilir. Erken yakalanırsa birçok semptom tersine çevrilebilir.

Teşhis nasıl konur?

İnsan vücudu sahip olduğu B12 vitamini depoları ile 5 yıla kadar idare edebileceği için sorunun erken tespit edilebilme olasılığı düşüktür. Şiddeti ve ortaya çıkması her hastada değişebilen yukarıdaki belirtilerle şüphelenilen durumlarda kandaki B12 seviyelerinin ölçülmesi ile teşhis konabilir.

Hangi besinlerde B12 vitamini bulunur?

Diğer vitaminlerden farklı olarak sadece kırmızı et, tavuk, balık, karaciğer, deniz ürünleri, süt, yumurta, yoğurt ve peynirde bolca bulunan B12, sebze ve meyve grubunda bulunmamaktadır. Ayrıca besinleri pişirme süresinin uzaması ve derecesinin yükselmesi, haşlama suyunun dökülmesinin de B12 vitamininin kaybını artırdığı unutulmamalıdır.

Ancak vejeteryanlarda, yaşlılarda ve B12 vitamini emilim bozukluğu olan hastalarda doğal yollarla tedavi mümkün olmayabilir. Bu durumda B12 vitamininin sentetik formuyla zenginleştirilmiş gıdalar tüketmek bir miktar yardımcı olabilir.

Beslenme değişiklikleri ile sorun çözülemediği durumlarda öncelikle aile hekimine başvurmalı ve onun önereceği tedavi yöntemini kullanmak gereklidir.

Hekime danışmadan gereksiz yere alınacak her türlü ilacın yarardan çok zararı olabileceği asla unutulmamalıdır.

Uzm. Dr. Abdullah ÇULHACI